Mauzoleum w Halikarnasie

Mauzoleum w Halikarnasie (obecnie Bodrum w południowo-zachodniej Turcji) – jeden z siedmiu antycznych cudów świata. Był to grobowiec Mauzolosa, perskiego satrapy Karii wzniesiony ok. 350 p.n.e. Budynek został zaprojektowany na polecenie królowej-wdowy – Artemizji, przez architektów Satyrosa i Pyteosa, ozdobiony przez rzeźbiarzy Skopasa, Leocharesa, Timoteosai Bryaksisa z Karii.

Mauzoleum nie przetrwało do naszych czasów — zaniedbana budowla pod wpływem upływu czasu, działań ludzi i trzęsień ziemi stopniowo popadała w ruinę. W1404 tylko fundamenty i podstawa budynku pozostawały całe. W1494 i 1522 joannici zagrożeni najazdem muzułmanów używali surowców z mauzoleum, aby wzmocnić swoją siedzibę, Zamek św. Piotra. W trakcie rozbiórki Mauzoleum został odkryty sargofag Mauzulosa, który następnie zaginął. Część zabytków z mauzoleum, m.in. rzeźby, znajduje się w British Museum w Londynie.

• Wysokość: 45 m
• Wymiary: 35,6 m x 25 m

Jońska świątynią z kolumnadą; na szczycie 24-stopniowa piramida z kwadrygą niosącą postaci zmarłego króla i jego małżonki – Artemizji.

Domus Aurea

Złoty Dom Nerona (Domus Aurea) –rzymski pałac cesarza Nerona zlokalizowany pomiędzy wzgórzami Palatynu i Eskwilinu. Prace budowlane zostały rozpoczęte w64 r. i były prowadzone do roku 68. Przerwano je po śmierci cesarza. Z uwagi na dużą niepopularność tej inwestycji wśród mieszkańców Rzymu - wysokie jej koszty związane między innymi z szokującym współczesnych przepychem wystrojem, przedsięwzięcie nigdy nie zostało ukończone. Do naszych czasów przetrwały starożytne opisy i pozostałości odkryte podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w okresie renesansu. Odkrywcy z XVI wieku sądzili, że natrafili na naturalne groty i nazwali je Grotte di Roma. Pozostałości budowli zostały odnalezione pod innymi budowlami ze starożytności i średniowiecza.

Dom Nerona został zaprojektowany przez architektów Sewerusa i Celera. Kompleks wzorowany był na zabudowie miejskiej willii zajmował obszar około 100 ha. Wzdłuż elewacji o łącznej długości około 1,50 km zbudowano portyki. Prowadziły one do trapezoidalnego westybulu, w którym umieszczono ogromnych rozmiarów posąg Nerona przedstawiający go jako Heliosa (Colossus Neronis). Za nim znajdowała się sala o złoconym sklepieniu. W części wschodniej odkryto oktagonalną, przykrytą kopułą salę. Wśród licznych pomieszczeń umieszczono nimfajony z wodą słoną i słodką, sale o skomplikowanej konstrukcji i zróżnicowanym kształcie. Wraz z budową Złotego Domu przebudowano także Via Sacra, dodając do niej dwustronną kolumnadę. Droga ta dochodziła do pałacu, a jej część została w niego włączona.

W odkrytych salach odnaleziono liczne stiukowe dekoracje, malowidła w stylu podobnym do dekoracji odkrytych w Pompejach. Były ich dwa rodzaje:

• niewielkie obrazy pejzażowe, namalowane na gładkich ścianach ozdobione delikatnym ornamentem; część obrazów, nawiązujących do modnego wcześniej stylu egiptyzującego, przedstawiała kompozycje pełne fantastycznych stworów; malowidła te zostały nazwane "groteskami" od rzymskich grot (w czasach późniejszych określenie groteska nabrało nieco innego znaczenia);
• malarstwo iluzjonistyczne w formie głębokich prześwitów, powiększających optycznie wnętrza. Przedstawiano na nich perspektywicznie elementy architektury.

Dekoracje Złotego Domu zostały wzbogacone złoceniami i inkrustacją z pasty szklanej oraz sztukaterią. Ściany i posadzki zdobiły także liczne mozaiki. Jedną z osobliwości Złotego Domu jest mozaika wykonana na suficie.

Całość położona była wśród ogrodów i winnic. Na terenie odnaleziono także sztuczne jezioro, które miało być centralną częścią całego kompleksu.

Po śmierci Nerona, w ukończonej części kompleksu mieszkali Wespazjan i Tytus. Za czasów panowania Domicjana budowla został włączona do przebudowanego przez niego Domus Augustana. Na terenie zajmowanym przez sztuczne jezioro wybudowano w czasach Flawiuszów Koloseum. Po zniszczeniach spowodowanych pożarem w 104 r. na miejscu zajmowanym przez skrzydło pałacu powstały termy Trajana. W 135 Hadrian zamienił westybul Złotego Domu na świątynię Wenery i Romy.

W latach 70. XVIII wieku na terenach dawnego Domu Nerona Ludovico Mirri prowadził wykopaliska a ich rezultaty dokumentowane były pracami Franciszka Smuglewicza i Vincenza Brenny. Okazałe, swobodne rekonstrukcje malowideł i dekoracji wypełniających niegdyś sale rezydencji zostały wydane w 1776 r. w formie teki Vestigia delle Terme di Tito rytowanej przez rzymskiego grafika Marco Carloniego wedle rysunków Smuglewicza i Brenny. Plansze te przyczyniły się do dalszej popularyzacji form klasycznych w sztuce XVIII i początków XIX wieku.

Forum Augusta

Forum Augusta, zbudowane w 2 p.n.e.na placu o wymiarach 125 x 90 m pomiędzy pobudowanymi później: Forum Trajana i Forum Nerwy, na północny wschód od istniejącego już Forum Cezara.

Naprzeciwko wejścia znajdowała się świątynia Marsa Mściciela, budowę której ślubował cesarz August za wsparcie w pomszczeniu śmierci Juliusza Cezara. Była to budowla w porządku korynckim z ośmioma kolumnami przed wejściem i kolumnadą po bokach, z tylną ścianą zamkniętą apsydą. Wewnątrz świątyni ustawiono posągi Marsa, Wenus i Juliusza Cezara. Boczne portyki forum ozdobione były kariatydami. Na wysokości wejścia do świątyni portyki rozbudowano o niszeumieszczone po zewnętrznej stronie kolumnady. Od północnego wschodu forum zostało zamknięte wysokim murem, oddzielającym je od Subury, dzielnicy Rzymu.

Forum Cezara

Forum Cezara (Forum Iulium) –forum w Rzymie, którego budowa została rozpoczęta przez Cezara w 54 p.n.e. Było to pierwsze z forów zbudowanych w okresie cesarstwa.

Zostało umieszczone w bezpośrednim sąsiedztwie najstarszego w Rzymie Forum Romanum (w pobliżu budynku Kurii) i późniejszego Forum Augusta.

Na środku placu o wymiarach 160×75 m została wzniesiona świątynia Wenus Genetrix. Budowę świątyni Juliusz Cezar ślubował po zwycięstwie w bitwie pod Farsalos w 48 p.n.e. Z kolumnadą po bokach i portykiem z podwójnym rzędem kolumn ozdobiona była malowidłami Timomachosa z Bizancjum. Świątyniaustawiona była na wysokim podium. W celli znajdował się posąg bogini, opiekunki rodu Juliuszów. Obok ustawiono pomnik Kleopatry. Budowa świątyni została dokończona przez Augusta. Przed świątynią Cezar nakazał umieścić swoją podobiznę na koniu, obok ustawiono fontannę. (Do naszych czasów ze świątyni Wenus Genetrix przetrwały trzy kolumny, fragment belkowania oraz fryz wyobrażający Erosów z jej wnętrza).

Forum otoczone było portykiem z podwójną kolumnadą. Świątynia Wenus i forum zostały odnowione podczas budowy Forum Trajana. W tym też czasie wybudowano po północno-zachodniej stronie bazylikę Argentaria, w której przeprowadzano operacje finansowe. Po odrestaurowaniu forum zostało ponownie otwarte podczas uroczystości inaugurującej otwarcie Forum Trajana.

Forum Trajana

Forum Trajana (łac. Forum Traiani) – największe (zajmuje plac o wymiarach ok. 300,0 na 185,0 m) i najpóźniej zbudowane rzymskie forum w sąsiedztwie Forum Augusta i Forum Cezara, pomiędzy wzgórzami Kapitol i Kwirynał. Jego fundatorem był Trajan, a projektantem Apollodoros z Damaszku. Budowa została rozpoczęta w107 r., uroczyste otwarcie placu odbyło się 18 maja 113 r. Wejście na Forum Trajana prowadziło z Forum Augusta przejściem pod łukiem triumfalnym. Sam plac wyłożony był płytami z marmuru. Na środku stał posąg Trajana na koniu. Ściany boczne zamykały eksedry z portyki zdobione wizerunkami sławnych Rzymian, naattyce ustawiono posągi Daków. Naprzeciwko wejścia wybudowana została Bazylika Ulpia, a za nią pobudowano biblioteki: grecką i łacińską, pomiędzy którymi ustawiono kolumnę Trajana. Już po śmierci Trajana, cesarz Hadrian ufundował świątynię poświęconą Trajanowi na półkolistym placu znajdującym na przedłużeniu osi głównej forum, za budynkami bibliotek. Poza terenem forum, po jego północno-wschodniej stronie, znajdowały się Hale Targowe Trajana. Hale zostały wybudowane, zanim powstało forum.

Kolumna Fokasa

Kolumna Fokasa została wzniesiona naprzeciwko Rostry na Forum Romanum ku czci bizantyjskiego cesarza Fokasa 1 sierpnia 608 r. Była to ostatnia budowla, którą dodano na Forum Romanum. Jest to kolumna w porządku korynckim o wysokości 13,6 m na sześciennej podstawie z marmuru, prawdopodobnie pochodzącej z II wieku. Ceglana podstawa (widoczna na zdjęciu po prawej) nie była pierwotnie widoczna i została uwidoczniona dopiero w czasie prac archeologicznych w XIX wieku.

Nie wiadomo za co Fokas został tak uhonorowany, choć wiadomo, że ufundował Panteon w darze papieżowi Bonifacemu IV, który poświęcił go świętym męczennikom, a Matka Boska została dodana w średniowieczu (Santa Maria ad Martyres). Na szczycie kolumny przez krótki czas stał posąg Fokasa, który został tam zamieszczony przez egzarchę Rawenny. W październiku 610 Fokas został zgładzony, a jego podobizny skazano na zniszczenie.

Sama kolumna wcześniej wykorzystywana była jako postument, na którym spoczywał posąg cesarza Dioklecjana. Poświęcona mu inskrypcja została skuta i zastąpiona nową, ku czci Fokasa. Nowa inskrypcja zachowała się do dzisiaj: ze względu na to, iż poziom gruntu od początków VII w. nieustannie się podnosił, inskrypcja ta znajdowała się poniżej poziomu ziemi. Została ona odsłonięta dopiero w 1813.

Kolumna stoi w odosobnieniu, między ruinami, stanowiąc znaczący punkt na Forum Romanum. Często pojawia się na obrazach, pejzażach i grafikach.

Łaciński tekst inskrypcji:

"Optimo clementiss[imo piissi]moque principi domino n[ostro]F[ocae imperat]ori perpetuo a d[e]o coronato, [t]riumphatori semper Augusto Smaragdus ex praepos[ito] sacri palatii ac patricius et exarchus Italiae devotus eius clementiae pro innumerabilibus pietatis eius beneficiis et pro quiete procurata Ital[iae] ac conservata libertate hanc sta(tuam maiesta)tis eius auri splend(ore ulge)ntem huic sublimi colu(m)na(e ad) perennem ipsius gloriam imposuit ac dedicavit die prima mensis Augusti, indict[ione] und[icesima]p[ost] c[onsulatum] pietatis eius anno quinto"

Kolumna Marka Aureliusza

Kolumna Marka Aureliusza została ustawiona na Polu Marsowym w starożytnym Rzymie po śmierci cesarza Marka Aureliusza (budowa została ukończona w 196 r.). Kolumna stanowiła podstawę, na której stał pomnik zmarłego cesarza. 27 października 1588 na szczycie kolumny umieszczono (na polecenie papieża Sykstusa V) statuę św. Pawła Apostoła, autorstwa Tomasza delia Porta, która stoi tam do dziś. Dekorację kolumny wykonano jako ozdobną wstęgę z reliefem wyobrażającym sceny historyczne z dwóch wojen prowadzonych przez cesarza z tzw. barbarzyńcami: wojny z Markomanami i Kwadami. Sposób zdobienia przypomina dekorację kolumny Trajana, jednak sposób rzeźbienia jest inny. Płaskorzeźby wykonane na tej kolumnie są głębsze (do cięcia kamienia użyto świdra), postacie są wyższe i spiętrzone, co miało wywołać wrażenie wieloplanowości (scena przedstawiająca prowadzenie jeńców). W scenach nie pokazano pejzażu.

Zobacz też: Kolumna Trajana, Kolumna Fokasa, architektura starożytnego Rzymu.